Avrupa Merkez Bankası enflasyonu gerçek bir tehdit kabul etmekte ivedi etmedi ve en sonunda bugün faiz artırma kararı aldı. Henrik Böhme bu adımı atmakta muhtemelen geç kalındığı yorumunu yapıyor.Sonunda baskı çok arttı. Enflasyon Euro bölgesini daima daha fazla tesiri altına aldı ve enflasyonun Avrupa Merkez Bankası kulelerindeki Avrupa para ünitesi koruyucularının yıl başından beri daima tekrarladığı üzere “geçici bir olgu” olmadığı aşikâr oldu. Tam aksine, daima daha şiddetli zamlanan güç ve besin fiyatları sanayiyi ve tüketicileri daima daha fazla yük altına alan bir tehlikeye dönüştü. Hem ekonomi hem konjonktür için fakat birebir vakitte da tüm toplum için…
Avrupa’nın her yerinde hükümetler buna karşı çaba etmeye çalışıyor. Örneğin Alman hükümeti hanelere güç dayanağı, akaryakıt indirimi ve toplu taşımada 9 euroluk indirimli bilet uygulamalarına gitti. Ne var ki daima artan fiyatlara karşı sahiden bir şey yapma pozisyonunda olanlar Merkez Bankası’ndakiler. Zira bir tek onlar faize müdahale edebiliyorlar. ve yalnızca faizler yükseltildiğinde fiyatların artmaması ümidi doğabiliyor. Yaygın ve geçerli olan öğreti bu, bir tek Ankara hariç, lakin o da öteki öykü. Orada her şeye kadir Cumhurbaşkanı, yüksek faizin fiyatların artmasına neden olduğuna inanıyor.
Şimdi ortada Avrupa Merkez Bankası Kurulu’nun biraz tuhaf görünen bir kararı kelam konusu. 11 yıl sonra tekrar faiz artırımına gidilecek. ve başta Lider Christine Lagarde olmak üzere Merkez Bankası yöneticileri, son haftalarda piyasaları faiz artırımına gidileceği tarafında hazırlamış olmalarına karşın Perşembe günü bu fırsatı kullanmadılar ve faiz adımını 21 Temmuz’daki bir sonraki oturuma ertelediler. Bu, boşa geçen bir süre!
Bu vakit kaybı neden?
Zira tüketici beklentileri her hafta artan fiyatlara daha da sabitleniyor. Eski bir Almanya Merkez Bankası (Bundesbank) Lideri’nin 1970’lerde dediği üzere “Enflasyonla flört etmeye başlayan onunla da evlenir.” Bunun manası: Artan fiyatlar enflasyonu da teşvik eder. Çünkü er ya da geç sendikalar da daha yüksek fiyat talep etmek zorunda kalacaktır ve bu da fiyatları bir defa daha artıracaktır. Ücret-fiyat sarmalı denen bu durumu tekrar denetim altına almak da bir epey meşakkatli ve acı verici bir biçimde mümkündür. O nedenle Avrupa Merkez Bankası’nın açıkladığı adım yanlışsız lakin muhtemelen çok geç atılmış ve küçük bir adım.
Elbette menkul değerler piyasası buna kurlarda düşüşle reaksiyon verdi, açıklamanın kendisi bile bunun olmasına yetti. Fakat kesin olan şu ki uyuşturucu bağımlısının elinden uyuşturucusu alındığında buna şiddetli reaksiyon gösterir. Uyuşturucu bu durumda AMB’nin yıllardır ağır bir biçimde piyasaları desteklemek ve art kapıdan daima oraya taze para pompalamak için kullandığı her cins varlık satın alınması oluyor. Mannheim merkezli Avrupa Ekonomik Araştırmalar Merkezi (ZEW) araştırmacılarının hesaplamalarına nazaran Avrupa Merkez Bankası’nın bu niyetle kullandığı para yaklaşık 4 milyar 400 milyon euro.
Yeni yardım programları olmayacak
Euro koruyucularının ikilemi sürekli iki berbattan birini seçmek zorunda kalmak. Faizleri yükselterek fiyatların artmasını frenliyorlar lakin birebir esnada pandemiden sonra açan narin ekonomik canlanma çiçeğini de fazla güçlü faiz artırımlarıyla ezme tehlikesi baş gösteriyor. Dahası yüksek faizler yüksek borç yükü altında olan, diyelim Yunanistan ve İtalya üzere ülkeler açısından da zorluk yaratıyor. Onlar bir tek sıfır faiz siyasetiyle uygun geçinebiliyorlar çünkü yeni borçlanmalar lakin bu formda elverişli olabiliyor. Ayrıyeten yüksek borç yükü altındaki şirketlerin sayısı da az değil ve yakında devreye girecek faiz dalgası altında kalabilirler. Çünkü Christine Lagarde bugün hiç değilse şunu açıkladı: Temmuz ayındaki faiz artırımı yalnızca bir başlangıç olacak, muhtemelen bunu Eylül’de daha güçlü bir artırım takip edecek.
Bunun manası birebir vakitte şudur: Avrupa Birliği’nin bir vakitler yürürlüğe soktuğu borçlanma kuralları, (ki bunlar şu anda olduğu üzere adeta daima ihlal edilmek ya da geçersiz kılınmak için varlar) bir an önce tekrar hayata geçirilmek zorunda. Halihazırda dev konjonktür programlarına muhtaçlık duyulmuyor çünkü evvel mevcut korona yardım paketlerinin evvel yatırıma yönlendirilmesi gerekiyor. Çünkü bu devasa yardım paketleri de nihayetinde enflasyonu önemli manada artırıcı etkenler.