Uyku, organ sistemlerinin düzgün çalışması ve ruh sıhhati için çok gerekli olan fizyolojik bir durumdur. Kovid-19 pandemisinden evvel de milyonlarca insan uyku bozukluğu yaşıyordu lakin pandeminin, bir dizi yeni sorunu da beraberinde getirdiğini söyleyen Dr. Öğr. Üyesi Nilay Aksoy, bilim insanlarının Kovid-19 pandemisine bağlı uyku sorunlarını tanımlamak için ‘koronasomni’ terimini kullanmaya başladığını söyledi. Pandemi sırasında 13 ülkeden 44 makale ve raporun tahlil edildiği ve 54 bin 231 iştirakçiyi içeren bir çalışmada, uyku bozukluğunun yaygınlığının arttığı ve genel nüfusun ve sıhhat çalışanlarının yaklaşık yüzde 40’ını etkilediğinin bilgisini paylaşan Altınbaş Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi Nilay Aksoy, bahis ile ilgili bilgiler paylaştı.
UYKU BOZUKLUKLARINA KARŞI NE YAPILMALI?
Dr. Öğr. Üyesi Nilay Aksoy, “Yeni uyku sorunlarının artmasına yahut daha evvel görülen uyku sorununun kötüleşmesine katkıda bulunan birçok faktör bulunuyor. Bu faktörler ortasında toplumsal uzaklık, okulların kapanması, karantinalar, konuttan çalışma üzere günlük rutini bozan faktörler ile neredeyse herkesi etkileyen virüse yakalanma korkusu, sevilen birini kaybetme telaşı ve ekonomik dertler ortaya çıktı. Pandeminin ne kadar süreceği üzere bilinmeyen çok şeyin olması, hükümetlerin ve sıhhat sistemlerinin krizi yönetmeye devam edip edemeyeceği konusundaki kaygılar üzere gelecekle ilgili tüm bu telaşlar, beşerler yatağa girdiğinde beyinlerini istila ederek uykularını bozmakta.” diye konuştu.
Hususla ilgili olarak yapılan evvelki çalışmalardan uyku bozuklukları, gerilim ve yalnızlığın influenza ve hepatit B aşılarına karşı azalmış antikor karşılığı ve aşılamadan 5 gün sonra serum antikorunda azalma ile bağlı olduğunun bilindiğini söyleyen Dr. Öğr. Üyesi Nilay Aksoy, “Bu datalar, uyku bozukluklarının beşerde, SARS-CoV-2 ile enfekte olma riskini artırabileceği ve Kovid-19 hastalığına karşı bağışıklık sistemini zayıflatabileceği varsayımını mantıklı kılmaktadır. Bu nedenle, uykusuzluk, çok ahenge ve hatta kabus görme üzere birçok biçimde ortaya çıkan uyku bozukluklarını denetim etmek gerekir. Ne yazık ki, dünya çapında birçok raporda görüldüğü üzere, beşerler bu belirtileri denetim etmek için akıl dışı bir formda uyku ilacı kullanmaya başladı. Uyumaya yardımcı olan ilaç ve bitkilerin satışında bir artış görülüyor.” sözlerini kullandı.
Uyku bozukluklarının önüne geçmek için yapılabilecekleri anlatan Aksoy, şu tavsiyelerde bulundu: “Tutarlı bir günlük program hazırlayabilir, her gün tıpkı saatte uyanabilir ve işe gidiyormuş üzere giyinebiliriz. Kahvaltı yapıp, tıpkı çalışma saatlerinde çalışıp, günlük antrenman yaparak, her gece tıpkı saatte yatabiliriz. Sabah gün ışığına maruz kalmak, yatmadan evvel telaş verici haberlerden kaçınmak ve uyku saatinden 60 dakika evvel telefon, bilgisayar kullanmayarak yahut TV izlemeyerek mavi ışıktan kaçınmalıyız. Günlük kafein alımını, bilhassa kahveyi sonlandırmak da kıymetlidir. Tertipli kahve içenler, genel kafein alımını azaltmak için çay içmeye başlayabilir. İstikrarlı beslenme, müzik terapisi, mantra meditasyonu ve yoga da yarar sağlar.”
“DOKTORUN ÖNERDİĞİ İLAÇLAR KULLANILMALI”
Yapılan müdahalelerin kâfi olmadığı durumlarda bilişsel davranışçı terapi uygulayabilecek bir terapistle irtibata geçilmesinin gerekebileceğini söyleyen Dr. Öğr. Üyesi Nilay Aksoy, “Bu cins bir terapi, toplumsal izolasyon gerektiği için internet yahut teletıp aracılığıyla yapılabilir. Nörologlar yahut psikiyatristler, kimi özel durumlar için uykuya yardımcı ilaçlar reçete edebilir, lakin bu ilaçların tabip önerisi haricinde iki haftadan fazla kullanılmaması şiddetle tavsiye edilmektedir. Melatonin ise sirkadiyen ritmi düzenlemeye yardımcı olabilir ve yatmadan 2 saat evvel alınması önerilmektedir.” halinde konuştu.
Klâsik olarak anksiyeteyi tedavi etmede kullanılan bitkisel eserlerin uyku bozukluklarının giderilmesinde dayanak sağlayabileceğini belirten Aksoy kelamlarını şöyle sürdürdü: “Aromaterapide kullanılan lavanta yağı ve yatmadan 2 saat evvel verildiğinde hastaların daha süratli uykuya dalmalarına yardımcı olabilen kediotu ekstresi de kullanılabilir. Çarkıfelek bitkisi ve papatya ekstresi de birtakım hastalarda tasayı azaltabilmekte ve uykuyu iyileştirebilmektedir. Kava bitkisi, anksiyete için kullanılan bir öbür tanınan doğal ilaçtır ve uykuyu güzelleştirir lakin karaciğer hasarı yapabilmektedir, bu nedenle dikkat edilmelidir. Tüm bu bitkisel eserler hastada var olan bir hastalığı etkileyebilir, kimi yan tesirlere neden olabilir, hastanın kullanmakta olduğu kronik ilaçlarla etkileşime girebilir ve hatta hastanın anksiyetesini daha da kötüleştirebilir. Bu nedenle kullanılmak istenen bitkisel ilaç ne olursa olsun kesinlikle doktor yahut eczacı denetiminde alınmalıdır.”